Gặp đồng chí Nguyễn Văn Ảnh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Bắc Ninh sau 10 năm Dân ca Quan họ được vinh danh, anh vui vẻ cho biết: Trong dòng chảy Quan họ vùng Nam Đuống có Câu lạc bộ Quan họ thôn Tam Á được tỉnh tặng bằng khen đấy.
Tôi cũng người Nam Đuống. Thời xưa mỗi khi đơn vị có vui văn nghệ thế nào cũng bị “truyền điện” để hát Quan họ. Người tỉnh khác ai cũng tưởng đã là người Bắc Ninh là phải biết hát Quan họ. Tôi chỉ nghe quen tai bài “Trên rừng ba mươi sáu thứ chim” chứ chưa thuộc và tất nhiên chưa hát bao giờ. Vậy là đành để “điện giật”. Mãi sau tôi quyết tâm học thuộc bài “Đêm qua nhớ bạn” để phòng thân. Vậy mà bây giờ người Nam Đuống đã yêu thích và lan tỏa Quan họ rộng khắp rồi.
Thôn Tam Á (Gia Đông - Thuận Thành - Bắc Ninh) là thôn lớn, dân số đến trên 4.000 người. Nơi đây có di tích lịch sử nổi tiếng là Lăng mộ và đền thờ “Nam Giao học tổ” Sĩ Nhiếp. Người dân nơi đây hay lam hay làm, sống chủ yếu thuần nông. Những năm gần đây đang chuyển dịch mạnh mẽ sang kinh tế thương mại, dịch vụ và tiểu thủ công nghiệp, đời sống ngày một khấm khá. Mặc dù đời sống còn nhiều khó khăn nhưng người dân thôn Tam Á vẫn yêu đời, tự học và tự hát để làm vui cuộc sống. Từ năm 2005 thôn đã thành lập Đội văn nghệ do bà Ngô Thị Hát là Đội trưởng. Ban đầu Đội văn nghệ chỉ có 15 thành viên và chưa có nhạc công. Họp hành thì chỉ hát mộc cho vui thôi. Từ khi Dân ca Quan họ Bắc Ninh được vinh danh thì Đội văn nghệ chuyển sang tập và hát chủ yếu các làn điệu Quan họ. Ngày 26/01/2011 UBND xã đã ra quyết định thành lập Câu lạc bộ đàn hát dân ca thôn Tam Á. Câu lạc bộ có 21 thành viên do ông Ngô Ngọc Lâm là Chủ nhiệm. Đặc biệt, Câu lạc bộ còn tập hợp được 4 nhạc công gồm: Ông Nguyễn Văn Thảo chơi nhị, ông Nguyễn Hưng Hách chơi níu, ông Phạm Đình Sách chơi sáo, cụ Nguyễn Phú Đức chơi trống. Đến ngày 27/12/2013 xã lại ra quyết định đổi tên thành Câu lạc bộ Quan họ thôn Tam Á với 31 thành viên, trong đó có tay trống Phạm Đình Tí thay thế cụ Đức đã tuổi cao sức yếu.
Chủ nhiệm Câu lạc bộ Ngô Ngọc Lâm từng tham gia quân ngũ và chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc ở mặt trận Lộc Bình (Lạng Sơn). Ông là hạt nhân văn nghệ của Trung đoàn 196. Xuất ngũ về địa phương công tác, ông luôn ủng hộ phong trào văn nghệ của thôn. Từ khi ông được tín nhiệm bầu làm chủ nhiệm Câu lạc bộ thì nền nếp luyện tập, sinh hoạt của Câu lạc bộ luôn được giữ vững và ngày một nâng cao. Theo hẹn, tôi đến dự buổi sinh hoạt của Câu lạc bộ tại Nhà văn hóa thôn. Lúc này các liền anh liền chị còn đang trang điểm chưa xong. Cũng son phấn, cũng y phục Quan họ áo tứ thân, nón ba tầm duyên dáng. Ông Nguyễn Hưng Hách, năm nay đã 77 tuổi giới thiệu: Từ khi thành lập chúng tôi đã chuyển địa điểm sinh hoạt mấy lần rồi. Nào ở nhà kho, nào ở nhà chùa, nào ở trường Tiểu học, bây giờ thôn xây được Nhà văn hóa thì mới có địa điểm sinh hoạt ổn định và đàng hoàng hơn. Bàn ghế, sân khấu, ánh sáng, loa đài cũng hiện đại hơn. Rồi ông trầm giọng nhắc lại cái thuở ban đầu anh chị em còn xin ruộng cấy lúa làm quỹ hoạt động. Dù lao động mệt nhọc nhưng niềm đam mê ca hát thì vẫn nóng bỏng. Buông gánh lúa là chạy ngay ra nơi tập trung luyện tập. Chủ nhiệm Ngô Ngọc Lâm nhấn thêm: Hiện Câu lạc bộ đã mua sắm thêm được nhiều phương tiện phục vụ biểu diễn, trong đó có 16 bộ trang phục Quan họ, 6 bộ trang phục hát chèo, 8 bộ trang phục bà ba, loa âm li kéo tay… trị giá gần 20 triệu đồng. Mỗi tuần Câu lạc bộ sinh hoạt một buổi tập các bài hát mới. Những khi sắp có biểu diễn thì tập thường xuyên, tập cả phong cách biểu diễn.
Cháu Cao Khánh Linh là thành viên ít tuổi nhất. Năm nay cháu mới 10 tuổi, đang học lớp 4. Khi Câu lạc bộ tập bài mới thì cháu cũng tập theo. Mỗi người cầm một tờ giấy có phần lời đã được Ban chủ nhiệm chuẩn bị sẵn và tập hát theo nhạc do ông Lâm điều khiển. Hôm nay tập bài “Những cô gái Quan họ”. Qua phần tập bài mới là phần tập biểu diễn. Cháu Linh đơn ca bài “Tương phùng tương ngộ”, có một liền chị hướng dẫn phần cử chỉ, động tác kết hợp lời hát. Cháu biểu diễn rất tự tin, chững chạc, ra dáng liền chị Quan họ lắm.
Đến đôi song ca Quang Hạnh - Bích Ngọc hát bài “Tìm em trong chiều hội Lim” thì thấy rõ phong cách chuyên nghiệp lắm rồi. Trang phục Quan họ với nón ba tầm, ô đen làm nổi bật tình ý của người Quan họ. Chủ nhiệm Lâm cho biết, Câu lạc bộ có thể đảm nhiệm cả đêm diễn nên cũng giống như Đoàn dân ca Quan họ có xen kẽ bài hát mới về quê hương Quan họ Bắc Ninh để đêm diễn phong phú hơn, hấp dẫn hơn. Câu lạc bộ thường xuyên đi giao lưu trong và ngoài tỉnh, gần thì Hưng Yên, Hải Dương, xa thì Thái Nguyên, Hải Phòng. Thậm chí, anh chị em đi tắm biển cũng mang cả nhạc cụ ra bãi biển hát phục vụ nhân dân.
Đồng chí Phạm Khắc Thanh, Bí thư chi bộ thôn Tam Á phấn khởi đánh giá, Câu lạc bộ Quan họ của thôn đóng vai trò quan trọng trong phong trào xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Câu lạc bộ đảm nhiệm tất cả phần văn nghệ phục vụ thôn và các đoàn thể khi ngày Tết, ngày hội làng, ngày tổng kết cuối năm… Câu lạc bộ còn đi tham dự Hội diễn văn nghệ quần chúng các cấp. Lãnh đạo thôn và các đoàn thể thôn đều hết sức tạo điều kiện cho Câu lạc bộ hoạt động. Việc tỉnh tặng Bằng khen là phần thưởng cao quý cho cả thôn và là sự động viên, khích lệ rất lớn để Câu lạc bộ lớn mạnh hơn trong sự nghiệp bảo tồn và lan tỏa dân ca Quan họ trong những năm tiếp theo.
Tạm biệt các liền anh liền chị Câu lạc bộ Quan họ thôn Tam Á sau một buổi dự sinh hoạt, tôi cũng vui lây niềm đam mê ca hát, niềm tin yêu cuộc sống của các anh chị. Tôi tin, các anh chị sẽ làm rạng rỡ dân ca Quan họ hơn./.
PHẠM THUẬN THÀNH