Trang chủ

Sức sống của câu lạc bộ ca trù Thượng Thôn
07:51 | 20/06/2018

Đỗ Thị Thủy 

 Từ lâu đời, thôn Thượng Thôn, xã Đông Tiến, huyện Yên Phong được biết đến bởi giáo phường Ca trù với tên tuổi của những ca nương, kép đàn nổi tiếng đàn hay hát ngọt trong những dịp hội hè đình đám của làng xã.

Năm 2009, khi UNESCO chính thức công nhận Dân ca Quan họ Bắc Ninh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và Ca trù được ghi vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp thì Ca trù của tỉnh Bắc Ninh nói chung, của thôn Thượng Thôn nói riêng có điều kiện hồi sinh và phát triển.

Câu lạc bộ Ca trù Thượng Thôn được thành lập năm 2010. Buổi ban đầu là một số người cao tuổi từng là ca nương, kép đàn say mê nghệ thuật tham gia. Đến nay, Câu lạc bộ có tới 26 người (nhiều tuổi nhất là Nghệ nhân Mẫn Thị Chung 92 tuổi, nhỏ tuổi nhất là các cháu học sinh  từ 7 đến 13 tuổi) của làng. Song phải kể đến tên tuổi những kép đàn, ca nương, trống chầu từng nổi tiếng một thời như: Nguyễn Thị  Lợi, Nguyễn Thị Châu, Mẫn Thị Chung, Đào Văn Cường, Đào Văn Chước, Đào Thị Nguyệt, Đào Thị Quyến, Nguyễn Thị Lộc, Đào Thị Xuyến... Trong số đó, có Ca nương Mẫn Thị Chung được UBND tỉnh Bắc Ninh phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể tỉnh Bắc Ninh” năm 2017.

Các thành viên của Câu lạc bộ cho biết: Xưa kia, giáo phường Ca trù của Thượng Thôn có nhà thờ “Tổ nghề” với những nghi thức thờ tổ nghề kính cẩn, tôn nghiêm. Hàng năm, vào dịp lễ tết, hội hè đình đám, khao vọng, tiệc tùng... làng mời giáo phường ca trù đến để hát. Đặc sắc nhất là hội đình làng, được mời hát tại đình làng gọi là “hát cửa đình”, nội dung các bài hát ca ngợi công đức của Thần/ Thánh và cầu xin các ngài phù hộ cho dân làng người khang vật thịnh, mùa màng tươi tốt...

Ca trù có nhiều lối hát (bài và giai điệu), vào canh hát từ: hát miễu, hát nói, tỳ bà hành, sẩm huê tình, hát du, hát dai... kết hợp với múa bổ bộ. Chủ đề thì vô cùng phong phú: từ ca ngợi cảnh đẹp của quê hương, đất nước, cuộc sống hàng ngày, chúc tụng, hát thờ... ca ngợi tình nghĩa con người và tình yêu đôi lứa. Về nhạc cụ thì có đàn đáy, trống chầu, phách. Song khi âm nhạc cùng lời ca tiếng hát cất lên thì mọi thứ như hòa quyện với nhau để tâm hồn người thưởng thức được trở về với “hồn cốt” của quê hương, đất nước thật là thân thương, tha thiết, sâu lắng.

Tâm sự với chúng tôi, bà Đào Thị Xuyến, Phó chủ nhiệm Câu lạc bộ Ca trù Thượng Thôn phấn khởi cho biết: “Từ khi thành lập Câu lạc bộ đến nay, các thành viên cao tuổi, các cháu nhỏ đều yêu thích, trân trọng vốn di sản của ông cha để lại, tự nguyện đến với nhau để truyền dạy học hỏi...”. Câu lạc bộ sinh hoạt truyền dạy, ca hát định kỳ theo tuần: Mỗi tuần vào ngày thứ bảy, chủ nhật, tại đình làng hoặc nhà văn hóa của thôn. Người biết nhiều dạy người biết ít, người lớn tuổi dạy người nhỏ tuổi, ông bà cha mẹ dạy cho con cháu. Kinh phí hoạt động của Câu lạc bộ do các thành viên tự nguyện đóng góp và còn nhận được sự hỗ trợ của chính xã, thôn khi tham gia biểu diễu trong các tiết mục văn hóa văn nghệ của làng xã vào các dịp lễ tết, hội hè, các sự kiện chính trị, văn hóa của địa phương, hay đi giao lưu văn hóa với các cơ quan, địa phương khác.

Nghiên cứu biết được sự phục hồi và sức sống mãnh liệt của làng ca trù gốc Thượng Thôn, vừa qua Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam phối hợp với cấp có thẩm quyền, cơ quan chức năng tổ chức lớp học “Lớp truyền dạy di sản Ca trù tại cộng đồng” cho Câu lạc bộ Ca trù thôn Thượng Thôn. Lớp học được khai giảng vào ngày 4 tháng 6 năm 2018 với sự tham gia đông đủ, hồ hởi, phấn khởi của các thành viên của Câu lạc bộ và các đại biểu tham dự. Các đại biểu đều có những lời chúc tốt đẹp và đặt niềm tin đây là Lớp học Ca trù đầu tiên được truyền dạy tại cộng đồng có bài bản, sẽ được nhân rộng cả tỉnh nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Ca trù quý giá của quê hương, đất nước đã được UNESCO ghi danh.