Trong di sản phẩm chất, đạo đức Hồ Chí Minh không có nhiều tác phẩm lớn viết về đạo đức, nhưng thông qua một số bài viết và những việc làm cụ thể của Người đã thể hiện những quan điểm cơ bản, toàn diện, sâu sắc về vai trò vị trí, nội dung và những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới - đạo đức cách mạng. Một trong những nét nổi bật, tiêu biểu về phẩm chất đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh đã được khái quát như sau: “Giàu sang không thể quyến rũ, nghèo khó không thể chuyển lay, uy vũ không thể khuất phục”(1).
Có thể nói với một câu khái quát trong mười tám chữ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu bật những phẩm chất, đạo đức không thể thiếu được của người cách mạng, nhất là người cộng sản. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh đó là những con người “Quang minh chính đại”, gần như đủ cả năm đức: Nhân - Nghĩa - Trí - Dũng - Liêm. Dưới thời phong kiến thì đó là khí phách của các bậc trượng phu, các chân Nho.
Khi nói về cụ Huỳnh Thúc Kháng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Cụ Huỳnh là người mà giàu sang không làm xiêu lòng, nghèo khổ không làm nản chí, oai vũ không làm sờn gan”.
Còn đối với người cách mạng thì phải trên nền tảng, lợi ích của Nhân dân và chỉ nhằm tới lợi ích của Nhân dân mà định chí. Sự giàu sang không thể làm cho mình thèm muốn, ham mê; sự nghèo khó không thể làm cho mình nao núng; các uy quyền, võ lực không thể làm cho mình khuất phục, đầu hàng. Vấn đề là ở chỗ “Không phải chúng ta ham chuộng khổ hạnh, bần cùng; trái lại chúng ta phấn đấu hy sinh, vì chúng ta muốn xây dựng một xã hội ai cũng ấm no, sung sướng”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Những khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non hoặc ra ngoài chốn tù tội, xông pha sự hiểm nghèo, là vì mục đích đó”(2).
Trong bài phát biểu kết thúc buổi ra mắt của Đảng Lao động Việt Nam - ngày 03/03/1951, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Đảng Lao động Việt Nam là Đảng của giai cấp công nhân và Nhân dân lao động, nghĩa là những người thợ thuyền, dân cày và lao động trí óc kiên quyết nhất, hăng hái nhất, trong sạch nhất, tận tâm, tận lực phụng sự Tổ quốc và Nhân dân”.
Không chỉ có hướng dẫn, dạy bảo, rèn luyện đạo đức cho cán bộ, đảng viên mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã bằng chính cuộc đời và những việc làm cụ thể của mình để nêu tấm gương sáng về phẩm chất “Giàu sang không thể quyến rũ, nghèo khó không thể chuyển lay, uy vũ không thể khuất phục”.
Ngay từ những ngày đầu ra đi tìm đường cứu nước, hướng tới mục tiêu độc lập cho Tổ quốc, cơm no, áo ấm cho đồng bào, Người đã vượt qua biết bao khó khăn thử thách. Người đã làm rất nhiều công việc, từ làm phụ bếp, quét sàn tàu, quét tuyết đến thợ ảnh, vẽ trang trí trên gốm... Sau này, trong nhà tù của Tưởng Giới Thạch, dù phải chịu mọi sự đày đọa, tra tấn nhưng Người vẫn kiên trung, bất khuất, lạc quan, tin tưởng vào thắng lợi của cách mạng. Những ngày đầu ra khỏi nhà tù của thực dân, đế quốc, về nước với biết bao thiếu thốn, khó khăn, thử thách: Ở hang Pắc Pó, ăn cháo bẹ, rau măng... Người vẫn không nề hà. Nạn đói năm 1945 rồi chín năm kháng chiến trường kỳ, Người vẫn cùng với toàn Đảng, toàn dân vượt qua những ngày gian khổ, nghèo khó của đất nước để đưa cách mạng đến thắng lợi hoàn toàn.
Khi đất nước đã giành được độc lập, suốt 24 năm trên cương vị là người đứng đầu Nhà nước, người “tuyệt nhiên không ham muốn công danh, phú quý chút nào”, không muốn “dính líu gì với vòng danh lợi” mà “chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”.
Trong cuộc sống đời thường của một vị Nguyên thủ Quốc gia, Người cũng chỉ ở ngôi nhà sàn đơn sơ như ngôi nhà của đồng bào dân tộc thiểu số; Người cũng chỉ có mấy bộ quần áo kaki đã bạc màu, Người vẫn chỉ đi đôi dép cao su và đội trên đầu chiếc mũ cát giản dị. Bữa ăn hàng ngày của Người cũng chỉ có cá kho khô, rau muống luộc chấm tương, cà pháo, chỉ khi nào có khách thì mâm cơm mới có thêm đĩa thịt gà.
Noi gương Người, sau đại thắng mùa Xuân 1975, đặc biệt là sau hơn 35 năm đổi mới; toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đang chung sức, chung lòng khắc phục hậu quả nặng nề của chiến tranh, những biến động sâu sắc của tình hình thế giới tác động đến nước nhà, từng bước vượt qua khó khăn, thử thách trong điều kiện mới đưa dân tộc ta tiến lên CNH - HĐH, đưa đất nước ta ra khỏi nghèo nàn, lạc hậu. Bên cạnh những thành tựu, ưu điểm đã đạt được, trong cán bộ, đảng viên vẫn còn những yếu kém, khuyết điểm, chưa theo kịp với đòi hỏi của tình hình mới.
“Nổi lên là sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên diễn ra nghiêm trọng, tệ quan liêu, tham nhũng lãng phí chưa được ngăn chặn, đẩy lùi, làm giảm lòng tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân”(3). Nguyên nhân của tình hình trên đây là do “một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả một số cán bộ chủ chốt các cấp, thiếu ý thức tu dưỡng rèn luyện về đạo đức phẩm chất và năng lực”(4). Họ chạy theo lợi ích cá nhân, bị giàu sang quyễn rũ, không chịu được khó khăn, gian khổ, khuất phục trước sự cám dỗ của đồng tiền từ đó dẫn tới không hoàn thành nhiệm vụ sống xa hoa, trụy lạc, mất hết phẩm chất, đạo đức của người cán bộ, đảng viên.
Học Bác là học tập và làm theo tấm gương đạo đức phẩm chất cơ bản trong tư tưởng, đạo đức của Người:“Giàu sang không thể quyến rũ, nghèo khó không thể chuyển lay, uy vũ không thể khuất phục” là một việc làm cần thiết và mang tính thời sự hiện nay./.
TRẦN VỌNG
Chú thích:
(1) Hồ Chí Minh - TT - T5 NXBCTQG 1995 - Trang 121.
(2) SĐD - Tập 04 - Trang 240.
(3) (4) Văn kiện ĐH X - Trang 274 + 275.