Bắc Ninh là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi phát tích vương triều nhà Lý - một trong những vương triều thịnh trị nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Đây cũng là nơi hội tụ của kho tàng văn hoá dân gian với nhiều công trình, loại hình văn hoá nghệ thuật đặc sắc. Đó là văn hóa Quan họ, nghệ thuật tạo hình, tranh dân gian Đông Hồ; các làng nghề truyền thống nổi tiếng vừa đậm chất văn hóa vừa phản ánh những phẩm chất tốt đẹp của đất và người Bắc Ninh - Kinh Bắc; tinh thần yêu nước, thượng võ; cần cù, năng động, sáng tạo trong lao động sản xuất, tinh xảo, hoạt bát trong giao thương buôn bán; thông minh hiếu học và giàu truyền thống khoa bảng; yêu say các hoạt động và sáng tạo nhiều giá trị văn hóa, nghệ thuật tiêu biểu và đặc sắc…

Trong thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, truyền thống văn hóa và con người Bắc Ninh đã được phát huy cao độ, góp phần đưa Bắc Ninh phát triển lên tầm cao mới, cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp và là trung tâm công nghiệp điện tử của cả nước. Những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử trong sự phát triển kinh tế - xã hội sau 24 năm đổi mới và tái lập tỉnh là một minh chứng sinh động cho sức sống và đóng góp của bản sắc văn hóa, con người Bắc Ninh.

Đứng trước những thời cơ, thách thức từ tình hình thế giới và trong nước, Bắc Ninh bước vào giai đoạn phát triển ở tầm cao mới với yêu cầu phải đảm bảo phát triển bền vững, cơ bản trở thành thành phố trực thuộc Trung ương theo hướng văn minh, hiện đại, đòi hỏi phải huy động nguồn lực và tạo những động lực mới. Trong đó, Đại hội Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh lần thứ XX đã xác định: “Xây dựng văn hóa và con người Bắc Ninh phát triển toàn diện, thực sự trở thành nguồn lực, động lực cho phát triển bền vững”(1). Quan điểm này xuất phát từ tiềm năng và sức mạnh to lớn của bản sắc văn hóa và những phẩm chất tốt đẹp của con người Bắc Ninh - Kinh Bắc trong suốt chiều dài của lịch sử dân tộc. Những giá trị đó đã và đang được phát huy cao độ trong thời kỳ đổi mới hiện nay. Phát huy giá trị của bản sắc văn hóa và con người Bắc Ninh cũng nhằm đáp ứng những đòi hỏi của tỉnh trong thời đại của các cách mạng khoa học - công nghệ hiện đại đang bùng nổ và cạnh tranh chiến lược toàn cầu đang trở nên khốc liệt hơn bao giờ hết. Đổi mới sáng tạo và tri thức trở thành vấn đề mấu chốt, nguồn nhân lực chất lượng cao trở thành nguồn lực không thể thiếu của quá trình phát triển bền vững. Đó là những vấn đề có tính chất phổ biến, không thể đảo ngược trong điều kiện thế giới ngày nay. Mặt khác, bên cạnh những lợi thế về vị trí địa lý, Bắc Ninh còn khai thác có hiệu quả tiềm năng, thế mạnh về bản sắc văn hóa và con người. Đây là cơ sở thực tiễn rất quan trọng để Bắc Ninh chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế theo hướng phát triển theo chiều sâu, coi trọng yếu tố năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, hiệu quả tổng hợp kinh tế - xã hội - môi trường, đảm bảo cho việc xây dựng một đô thị trực thuộc Trung ương phát triển bền vững trong tương lai. Trong một thế giới ngày càng biến đổi nhanh chóng, phức tạp thì nguồn lực nội sinh tạo thành động lực lớn nhất cho sự phát triển bền vững vẫn là những giá trị của bản sắc văn hóa và con người. 

Một trong những điểm nhấn quan trọng nhất của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đó là: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế…”(2). Vì vậy, để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng tỉnh Bắc Ninh phát triển bền vững, trở thành thành phố trực thuộc Trung ương theo hướng văn minh, hiện đại, thiết nghĩ cần phải “khơi dậy khát vọng phát triển quê hương, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh của con người Bắc Ninh” trong giai đoạn phát triển mới. 

Đó là việc khơi dậy truyền thống yêu nước, cần cù lao động, đổi mới sáng tạo của con người Bắc Ninh, của cộng đồng doanh nhân và toàn thể nhân dân lao động trên tất cả các lĩnh vực, đóng góp vào sự phát triển chung của tỉnh. Xây dựng tỉnh Bắc Ninh văn minh, hiện đại trở thành động lực to lớn thôi thúc hành động của mỗi người dân Bắc Ninh vốn mang trong mình hành trang là truyền thống, ý chí, những phẩm chất tốt đẹp từ cha ông truyền lại qua các thế hệ cùng với tri thức, kỹ năng cần thiết của thời đại mới.

Phát huy giá trị bản sắc văn hóa và con người Bắc Ninh là việc phát huy truyền thống hiếu học của quê hương, quan tâm, chăm lo đến việc đổi mới căn bản và toàn diện công tác giáo dục, đào tạo gắn với phát triển có chiều sâu về khoa học - công nghệ để nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài. Nguồn nhân lực chất lượng cao giàu nhiệt huyết, sống có lý tưởng; có tri thức và trình độ cao có thể nắm bắt và làm chủ được những thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 là chìa khóa quan trọng nhất để đón bắt những cơ hội đầu tư lớn; đồng thời làm chủ quá trình phát triển để “không bị bỏ lại phía sau” do lạc hậu về trình độ tri thức và công nghệ. Đây chính là những nhân tố quan trọng nhất quyết định trình độ và sự phát triển bền vững của Bắc Ninh trong tương lai. 

Phát huy giá trị văn hóa và con người Bắc Ninh còn là việc phát huy những giá trị nghệ thuật truyền thống của Bắc Ninh trong giai đoạn phát triển mới; làm cho những giá trị văn hóa đó một mặt vẫn đậm chất truyền thống nhưng mặt khác được cập nhật những giá trị mới, phù hợp mang “hơi thở” của thời đại. Những giá trị văn hóa nghệ thuật tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc ấy một mặt làm cho văn hóa Bắc Ninh tiếp tục phát triển trường tồn; phù hợp với sự thay đổi của xã hội; mặt khác là nguồn lực quan trọng trong việc khai thác, phát triển du lịch văn hóa - lịch sử, văn hóa - tâm linh, du lịch sinh thái… vốn sẽ trở thành xu thế hưởng thụ của con người trong thời gian tới.

Phát huy những giá trị tốt đẹp của bản sắc văn hóa và con người Bắc Ninh trong thời kỳ mới còn là việc tiếp tục tăng cường công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; đẩy mạnh công tác cải cách hành chính, nâng cao sự hài lòng của doanh nghiệp và người dân đối với sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, sự chỉ đạo điều hành của chính quyền các cấp; luôn tạo những xung lực mới, mạnh mẽ cho sự phát triển bền vững của tỉnh trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng trở nên gay gắt trên phạm vi toàn cầu. Đây cũng là việc làm tất yếu và cần thiết đáp ứng yêu cầu xây dựng một nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại, minh bạch vì người dân và doanh nghiệp để phục vụ. Xây dựng công sở văn hóa, xây dựng doanh nghiệp văn hóa thể hiện đầy đủ trách nhiệm đối với xã hội chính là những việc làm sinh động để thể hiện tính văn hóa trong chính trị và kinh tế. Điều đó sẽ góp phần quan trọng vào việc giải quyết hài hòa các mục tiêu kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường, đảm bảo cho phát triển bền vững của một đô thị văn minh, hiện đại.

Bản sắc văn hóa và con người Bắc Ninh - Kinh Bắc đã tạo nên một vùng đất Kinh Bắc vẻ vang trong quá khứ. Trong giai đoạn phát triển mới, những giá trị đó hơn bao giờ hết cần phải được phát huy cao độ để tiếp tục xây dựng một Bắc Ninh hiện đại, giàu bản sắc vững vàng trong phát triển và hội nhập./.

                                                                                                                                                                                                                    NGUYỄN ĐẮC THU

Chú thích: 

(1). Tỉnh ủy Bắc Ninh, Văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2020-2025, tháng 10/2020; Tr 122;

(2). Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập 1, NXB CTQG Sự thật - Hà Nội 2021; Tr 202.

Tài liệu tham khảo: Tỉnh ủy Bắc Ninh, Văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2020-2025, tháng 10/2020.