Tháng Chín! Mùa thu xanh thắm/ Mây nhởn nhơ bay.../ Mây của ta, trời thắm của ta/ Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa... lại một niềm hào sảng vang lên Lòng ta chung một cơ đồ Việt Nam, giữa mùa thu 2021 này, ngày 2 tháng 9, vinh quang Quốc khánh!

Không hiếm người đọc đúng từ Tổ quốc mà chẳng thấy Tổ quốc đâu. Vô vị trong lối hô khẩu hiệu. Với tôi, Tổ quốc bình dị mà! 

Tổ quốc ở đâu? Tổ quốc kìa, trong giọt nước mắt mẹ từng rơi năm tháng đợi chờ. Giọt giọt mồ hôi của mẹ  từng đổ trên cánh đồng năm tấn... Trong hơi thuốc lào, cày lúc giải lao, khê vì thiếu lửa. Là chiều, bọn trẻ chơi trò chồng hoa chồng nụ. Là cánh diều đêm ngày gió sương vi vút hồn quê. Tổ quốc nằm trong từng câu đồng dao, giản đơn là bông trang, bông súng, bông sen. Ngọn khói lam chiều nơi quê ấm dạ. Ngày em sang sông mẹ dặn đôi lời. Tổ quốc gần như hơi thở của cha, của mẹ. Trong tấm khăn gói thầm kỷ niệm ngày tiễn đưa nhau, bên bến sông, buổi anh đi đánh giặc. Tổ quốc một thời khói lửa. Thư vắng, lòng vẫn vững tin một ngày thống nhất. Tổ quốc lại như trăng rằm!

Đi qua năm tháng thật dài. Chứng kiến và đón nhận. Niềm vui và nỗi buồn. Cái còn và cái mất. Son sắt và sự phản trắc... Chân lý thật như nhìn thấy rõ rành rành, như sờ thấy, như nếm được. Có con chim nào mà không yêu tổ. Chạm vào tổ nó thì nó mổ, nó thét... dữ dội. Ta có nhà thì ta yêu nhà. Nơi ta gọi là tổ ấm. Xin đừng chạm đến tổ ấm của mỗi gia đình! Tổ quốc là một ngôi nhà lớn, cực lớn, của 54 dân tộc anh em. Nơi ta nương náu yêu! Kìa, mái đình cong mang hình trăng đầu tháng và cũng là hình ngọn lửa luôn thắp bên mình. Ta nhận ra mình cùng chung ngọn lửa và cả vầng trăng khuyết để tròn. Ngọn lửa khắc trên mặt trống đồng là mặt trời mang đầy ý niệm thiêng liêng. Cho đàn chim Lạc dẫu ngàn năm bay về không lạc. Cho  mình luôn biết ơn mẹ Âu Cơ về Bọc trăm trứng và linh thiêng đất tổ Vua Hùng. Về biển xanh nơi cha là đảo thiêng mang hình trái dưa và trầm tích móng rồng. Non xanh trùng trùng, biển Đông mênh mông trước mặt và cánh đồng bao la cánh cò, có từ ngàn đời... là muôn năm Tổ quốc!

Nước non mình, trên bốn ngàn năm hết thác lại ghềnh, là biết bao khoảng lặng, là biết bao nốt trầm...! Mẹ ơi! Mẹ đau ở khoảng lặng nào? Mẹ ơi! Mẹ đã từng khóc ở nốt trầm nào? Vì sao? Đêm qua, con được nghe bà dạy em vài điệu dân ca, câu nhớ câu quên, sao mà nắng hồng, sao mà trăng sáng. Con đom đóm ngõ quê lập lòe cũng đã làm yêu lòng bạn! Chiều ơ chiều... sao lại để chiều ơ chiều... lại ngân lên câu hát nghẹn ngào thế, tình thế, nồng nàn thế! Và, cả trắc ẩn!

Trên bản tranh khắc gỗ làng Đông Hồ, Thuận Thành, Bắc Ninh, hay tranh Hàng Trống, Hà Nội, từng đường nét dân gian, ta nhận ra Tổ quốc ở đâu mà soi rõ lòng ta thật giả, xuyên suốt đến giờ. Tổ quốc lại hồn nhiên trong truyện của làng Cười, lượm lặt của những nghệ sỹ tay bùn chân lấm quê kiểng. Nhận ra Tổ quốc trong cách đặt tên núi, tên sông, tên làng, tên đất... Một dải đất nước, kìa Hạ Long, kìa Thăng Long, kìa Cửu Long. Tổ quốc thế chân vạc, vững âu vàng: Ba Vì, Tam Đảo. Những gì găm giữ trong một dòng Nhật Lệ, hay bí ẩn đền đài mà Hương Giang trầm lặng. Tôi yêu một Hiền Lương cồn cào những câu hò đứt ruột cánh chim! Những triền sông, nẻo sông là phù sa, là ắp đầy trầm tích, vỉa ánh những địa tầng Văn hóa. Câu Quan họ ngọt ngào bên dòng sông Cầu lơ thơ nước chảy. Con sông Thương đôi dòng để nhớ để thương. Câu Xoan trên ngọn nguồn sông Lô. Câu Dô tá dô huầy... độc hành sông Mã. Sông Lam rồi sông La ấm bao điệu hò Ví dặm. Dịu dàng sâu lắng trầm tư, điệu hò Nam ai Nam bình, trên dòng Hương Giang. Và những điệu Chòi gió cát khắp vùng Nam Trung Bộ. Một vùng Cải lương xứ Đồng Tháp mênh mang tầm mắt. Tổ quốc lại dịu dàng, suốt từ Bắc tới Nam, trong những câu ca, mở trăm làn điệu, lưu giữ và lan tỏa mà đượm tình cậy cội!

Tổ quốc nhìn từ đâu? Nhìn từ bóng tre làng đuổi quỷ, còn trong tích truyện! Nhìn từ nơi đã sinh ra sóng! Nơi lá rừng và hòn sỏi cọ trong suối mát! Giữ chủ quyền từ tay Tổ tiên! Tổ quốc trông theo từng bước đi và trong từng nghĩa cử, như gió lại như mưa...! Gần gũi trong sự thành thật. Thành thật cả khi máu đổ! Những ngày, gọi là Chạp, từ nhỏ đến giờ, tôi từng được theo bà, ra nơi yên nghỉ cuối cùng, thắp hương cho tổ tiên, cho ông, cho cha, cho mẹ, cho chú... Những người bình dị mà đầy khát vọng. Họ nằm xuống cũng bình dị. Tổ quốc lại bình dị về bên họ. Vì sao? Vì họ là nhân dân! Thế thôi! Tôi lại theo ra nghĩa trang, nơi an nghỉ của những anh hùng liệt sỹ. Nén hương đỏ, đỏ như ngôi sao trên bia mộ sáng kia. 

Một ngày đến trường, Tổ quốc về đậu trên lời phê của thầy, của cô, trong khung bài kiểm tra 15 phút, một tiết... của học trò. Tổ quốc lớn lên từng ngày, theo từng bước chân tung tăng của trẻ, lớp măng non ấy, chủ nhân tương lai của một dân tộc. 

Lịch sử trao lại cho 54 dân tộc anh em gắn bó trên dải đất hình chữ S. Tay cân lại của cha ông từng nắm đất/ Và giữ gìn bằng chính máu xương ta. Đó là Tổ quốc yêu dấu của tôi. Tổ quốc dạy cho mình biết nhớ. Nhớ càng dày là càng biết thương nhau! Như cha đã trao cho con khí phách và bí quyết làm người. Khí phách đó, bí quyết đó của người biết giữ lửa và biết truyền lửa bền vững đời đời! Vậy nên, Tổ quốc trong tôi thật bình dị, dịu dàng, êm đềm... Tổ quốc, giờ đọc lên mà ấm dạ! 

Giờ đây, tôi nghe gió thổi từ mùa thu ấy, mùa thu mà hào khí lại bắt đầu từ một Nam quốc sơn hà, năm 1077, sang sảng trong một Bình Ngô đại cáo,  năm 1428 và rực rỡ rừng cờ, thổi bùng lên niềm khao khát cháy bỏng của cả một dân tộc, trong bản Tuyên ngôn độc lập, ngày 2/9 năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh, đọc tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, vậy mà đã 76 năm trường. Tổ quốc bay lên bát ngát mùa xuân! 

Tháng Chín vẫn luôn là Mùa thu xanh thắm/ Mây nhởn nhơ bay.../ Mây của ta, trời thắm của ta/ Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa... Dẫu rằng, phía trước vẫn đầy thách thức! Lửa thử vàng gian nan thử sức, bỗng dưng trong lòng ta lại vang lên một niềm hào sảng Lòng ta chung một cơ đồ Việt Nam, giữa mùa thu 2021 này, âm vang Quốc khánh!