Phát huy truyền thống vẻ vang của quê hương văn hiến và cách mạng, nơi sinh ra các vị vua triều Lý và các lãnh tụ cách mạng tiền bối như Nguyễn Văn Cừ, Ngô Gia Tự, dù bất cứ giai đoạn nào, hoàn cảnh nào, cán bộ và nhân dân thành phố Từ Sơn cũng nỗ lực vươn lên, mưu trí dũng cảm trong chiến đấu, năng động sáng tạo trong xây dựng và bảo vệ quê hương đất nước, trở thành một trong những địa phương dẫn đầu trong tỉnh về phát triển kinh tế và xã hội. 

Từ khi Đảng Cộng Sản Việt Nam ra đời, nhân dân Từ Sơn đã một lòng theo Đảng làm cách mạng. Một số địa phương như Đình Bảng, Tam Sơn, Phù Chẩn… đã được chọn là An toàn khu của Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc kỳ đi về hoạt động, cũng là nơi tổ chức nhiều hội nghị quan trọng, đề ra những quyết định chiến lược cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, trong đó có Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ VII (tháng 11/1940), Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng mở rộng (tháng 3/1945), ra chỉ thị lịch sử: “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Từ cao trào cách mạng phát triển mạnh mẽ, nhân dân Từ Sơn đã cùng đồng bào cả nước đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền, làm nên cuộc Cách mạng tháng 8 thành công, khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.

Theo các cụ cao niên và nhiều tư liệu lịch sử còn ghi lại, ngày cán bộ Việt Minh về truyền đạt chủ trương giành chính quyền ở phủ Từ Sơn, ai cũng vui mừng, ai cũng muốn được tham gia. Khí thế của nhân dân lúc bấy giờ rất hào hứng, nhưng bộ máy chính quyền cũ lại hết sức hoang mang lo sợ. Chính vì thế mà bọn thân Nhật ngày càng lộng hành hơn, chúng ra sức tiếp tay cho địch để lùng bắt cán bộ ta hòng dập tắt phong trào. Được lệnh của cán bộ Việt Minh, những tên nguy hiểm như Cả Tĩnh, tay sai thân Nhật ở Phù Lưu đã bị trừng trị. Ngày 14/8, chi phủ Phạm Gia Đĩnh cũng bị ta tiêu diệt. Bọn quan chức trong thành phủ Từ Sơn rất hoang mang, chi huyện Đinh Gia Trinh bỏ cả công đường trốn về Hà Nội. Quan tỉnh phải điều một tiểu đội lính khố xanh về bảo vệ thành phủ.

Ngày 18/8/1945, thời cơ giành chính quyền đã đến. Từ 10 giờ sáng nhân dân các xã trong huyện đã tổ chức thành từng đoàn với cờ đỏ sao vàng, chiêng, trống cùng giáo mác, gậy gộc rầm rập tiến về phủ Từ Sơn. Đoàn người vừa đi vừa hô “Việt Minh muôn năm!” và hát vang bài hát “Cùng nhau đi hồng binh”. Binh lính hoảng loạn, chúng chạy hết vào thành phủ, đóng cổng lại và ra sức chống cự. Đoàn người không vào được thành, phải tản ra để tránh thương vong và chờ lệnh của Tổng bộ Việt Minh. Sau đó, Mặt trận Việt Minh huyện phải cử một số cán bộ vào gặp Lục sự Lương Hữu Ích để thuyết phục, yêu cầu ông ta phải tuyên bố với lính không được chống lại cách mạng. Mặt khác, cán bộ ta tiếp cận binh lính, giải thích về lượng khoan hồng của Mặt trận Việt Minh: Ai muốn theo cách mạng thì chấp nhận, ai muốn về với gia đình thì cho về! Sau đó, một số binh lính bỏ vũ khí rút ra cổng sau về với gia đình. Số còn lại ra mở cổng thành, nộp vũ khí và xin theo cách mạng. Đoàn xã Cẩm Giang (nay là phường Đồng Nguyên) đông người nhất, được phân công đi theo cổng chính tiến vào thẳng công đường. Người phụ trách dân quân tự vệ tay cầm kiếm, một người cầm mác, ông Nguyên Khoát cầm mã tấu dẫn đầu. Ai đó cầm lá cờ 3 vạch của địch vứt xuống đất, cả đoàn người cứ thế đi lên. 2 giờ chiều hôm đó, lực lượng cách mạng và nhân dân đã hoàn toàn chiếm được thành phủ. Tên Trịnh Văn Bái là Việt gian thân Nhật, ngoan cố chống cự, bị lực lượng ta trói giải đi. Quân ta thu toàn bộ vũ khí, quân dụng, giấy tờ trong phủ, chất đầy 3 - 4 xe tay kéo về Phù Lưu. 5 giờ chiều hôm đó, ngày 18/8/1945, phủ Từ Sơn đã hoàn toàn về tay cách mạng, về tay nhân dân. Ban chỉ huy cuộc khởi nghĩa đó tịch thu một số đồ dùng trong phủ chia cho các xã, xã Cẩm Giang được nhận chiếc máy chữ hiệu WosLook, sau này dùng trong kháng chiến chống Pháp, nay còn được lưu lại trong bảo tàng của xã. 

Sau khi giành lại chính quyền, cán bộ và nhân dân Từ Sơn lại đoàn kết một lòng, cùng đồng bào cả nước trường kỳ kháng chiến, đánh bại 2 kẻ thù xâm lược sừng sỏ là thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Trong 2 cuộc trường chinh giành độc lập tự do của dân tộc, nhân dân Từ Sơn đã huy động tối đa sức người, sức của chi viện cho tiền tuyến, với khẩu hiệu: “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”. Hàng vạn thanh niên Từ Sơn đã hăng hái lên đường bảo vệ Tổ quốc, hàng trăm người con ưu tú của Từ Sơn đã ngã xuống, cống hiến tuổi thanh xuân của mình cho đất nước. Trong suốt chặng đường chiến đấu và xây dựng, cán bộ và nhân dân Từ Sơn đã cống hiến hết mình, lập nhiều chiến công xuất sắc.

Tổ quốc thống nhất, khép lại chặng đường gian lao và anh dũng của dân tộc, mở ra một chặng đường mới, chặng đường cũng không kém phần cam go, thử thách. Cán bộ và nhân dân Từ Sơn lại cùng đồng bảo cả nước đồng cam cộng khổ, vừa hàn gắn vết thương chiến tranh, vừa xây dựng cuộc sống mới với biết bao khó khăn thiếu thốn. Nhưng bằng đức tính cần cù, thông minh sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, nhân dân Từ Sơn đã vượt qua muôn vàn gian khó, đạt nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế và xã hội. Đặc biệt, từ khi thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, cán bộ và nhân dân Từ Sơn đã ra sức thi đua, tạo nên khí thế mới để nông nghiệp, công nghiệp và thương mại dịch vụ đều phát triển, từng bước thích nghi nền kinh tế thị trường. Qua đó, sản xuất nông nghiệp đã được quan tâm phát triển theo hướng chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất và hình thành vùng chuyên canh lúa nếp hàng hóa, lúa chất lượng cao, vùng trồng hoa, cây cảnh, cho thu nhập cao gấp nhiều lần. 

Kinh tế công nghiệp cũng thu được những kết quả rất đáng khích lệ. Những năm gần đây, mặc dù bị ảnh hưởng của Covid - 19, nhưng Từ Sơn vẫn linh hoạt, kiểm soát chặt chẽ dịch bệnh để tập trung phát triển. Giá trị sản xuất công nghiệp năm 2021 (theo giá so sánh 2010) ước đạt 125.952 tỷ đồng, tăng 10,6%, đạt 121% kế hoạch. Kinh tế ngoài nhà nước đạt 36,412 tỷ đổng, tăng 10,8%; Kinh tế có vốn nước ngoài đạt 89,539 tỷ đồng, tăng 10,5% (chiếm 70,9% giá trị sản xuất công nghiệp toàn thành phố); tổng thu ngân sách nhà nước năm 2021, ước đạt 4.047 tỷ đồng, đạt 102% kế hoạch. Nhờ nỗ lực phấn đấu, đến nay đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân Từ Sơn đã không ngừng được cải thiện, nâng cao. Hộ khá và giàu tăng nhanh, hộ nghèo chỉ còn 0,93%.

Từ một địa phương với không ít khó khăn trong phát triển kinh tế và xã hội, nhưng chỉ sau hơn 20 năm tái lập và không ngừng phấn đấu, Từ Sơn đã vươn lên mạnh mẽ, từ cấp huyện đã lên thị xã và nay đã trở thành thành phố. Công tác quy hoạch, quản lý đất đai được tăng cường; các dịch vụ công ích, vệ sinh môi trường được quan tâm; các hoạt động phúc lợi và an sinh xã hội, chăm sóc người có công và trẻ em được thực hiện có hiệu quả. Tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội luôn đảm bảo; việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đã đi vào nề nếp và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng chính đáng của nhân dân. 

Ông Hoàng Bá Huy, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND thành phố Từ Sơn cho biết:  Phát huy những kết quả đã đạt được, cấp ủy, chính quyền thành phố đã đề ra những nhiệm vụ, giải pháp cho năm 2022 và những năm tiếp theo, đó là: Đẩy mạnh sản xuất kinh doanh trên các lĩnh vực, khai thác tốt các nguồn lực tài chính, tập trung cho đầu tư phát triển; xây dựng và quản lý đô thị theo đồ án điều chỉnh quy hoạch chung của thành phố, tầm nhìn đến năm 2030; tăng cường công tác quản lý tài nguyên môi trường, thực hiện tốt kế hoạch sử dụng giai đoạn 2021-2030; tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng trên các lĩnh vực y tế, văn hóa, an sinh xã hội, giải quyết việc làm; thực hiện tốt phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, đẩy mạnh phong trào đền ơn đáp nghĩa; thực hiện tốt Chương trình, Mục tiêu quốc gia về việc làm và dạy nghề, giảm hộ nghèo lồng ghép với các chương trình phát triển kinh tế, xã hội; tiếp tục tăng cường công tác cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan chyên môn, chính quyền cơ sở; tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác quân sự, an ninh, quốc phòng của địa phương…  

Trải qua gần 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, Từ Sơn hôm nay đã thay đổi diệu kỳ, hiển hiện sức sống của một thành phố trẻ đang chuyển mình, đi lên cùng đất nước. Với tiềm năng to lớn và bước đi bền vững, có sự lãnh, chỉ đạo đúng đắn của Đảng bộ, chính quyền các cấp, luôn bám sát và vận dụng sáng tạo những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, phát huy sức mạnh của các đoàn thể xã hội và quần chúng nhân dân… chắc chắn, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố Từ Sơn sẽ gặt hái được nhiều thành tựu to lớn hơn nữa, xây dựng mảnh đất quê hương vua Lý ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại, vững bước trên con đường phát triển và hội nhập./.

                                                                                                                                                                                                          HOÀNG NGỌC BÍNH